Misofonie: een heftige emotionele respons op geluiden (2024)

Misofonie richt zich op specifieke geluiden

Het gaat bij misofonie niet om geluiden in het algemeen zoals de letterlijke betekenis doet vermoeden, maar juist om zeer specifieke geluiden. De specifieke geluiden die de heftige emotionele respons uitlokken noemt men ook wel auditieve triggers. Naast deze auditieve triggers hebben patiënten met misofonie vaak ook bewegingen die een zelfde soort reactie oproepen. Dit noemt men kinesthetische triggers. Dergelijke ongenoegens, boosheid, walging of haat ten aanzien van bepaalde bewegingen staat te boek als misokinesie.

Voor mensen met misofonie is het duidelijk dat anderen de geluiden (of bewegingen) waar zij zich aan storen als normaal zien en dat hun reactie extreem is.

Veelal zijn de geluiden of bewegingen die de reactie uitlokken afkomstig van mensen in de directe omgeving. Deze geluiden vormen ook de grootste trigger.

Geluiden die misofonie kunnen triggeren

De geluiden die een trigger vormen voor misofonie zijn zeer divers. Hieronder volgt een lijst met voorbeelden van triggers die zich voor kunnen doen, maar die lang niet uitputtend is.

Geluiden met de mond gemaakt

Denk hierbij aan smakken, kauwen, boeren, oprispen, krakende geluiden die het eten van bijvoorbeeld chips of harde koekjes met zich meebrengen, geluiden veroorzaakt door het zuigen aan een lolly of ijsje, slikgeluiden, fluistergeluiden, hard of zacht praten of juist schreeuwen, zuigen op de tanden, smakkende geluiden gemaakt met de lippen, fluiten, geluid van een kus, knarsende kiezen of tanden of het schrapen van de keel.

Geluiden bij het ademen via de mond of neus

Luid in of uitademen, snuffen, niezen, hikken, fluitend geluid van ademhaling via de neus of mond, geeuwen e.d.

Bepaalde stemgeluiden

Nasale stemmen of een krakend stemgeluid, het herhaald gebruik van bepaalde stopwoordjes of hummen of bijvoorbeeld slissende geluiden.

Omgevingsgeluiden

Denk hierbij aan tikkende klokken, richtingaanwijzers, geluiden van telefoons zoals klikgeluiden of bepaalde ringtones, ventilatoren, geritsel of kraken van een krant of papier, geluiden van een metalen vork in een pan of het scheren ervan langs tanden, geluiden van een stationair draaiende auto, dichtslaan van autodeuren, grasmaaimachines, bladblazers, hoge drukspuiten, geluid van plastictasjes, -flessen (in elkaar duwen ervan) of chipszakken, tv van de buren, hondengeblaf of gemiauw van katten.

Lichaamsgeluiden of met het lichaam gemaakt

Knorrende maag, rommelde buik, tikkende hakken, trommelende of knippende vingers, geluid van slippers, nagelbijten.

Bewegingen die misokenisie kunnen triggeren

Ook de bewegingen die een emotionele reactie kunnen uitlokken bij misokenisie en die vaak samengaan met misofonie zijn divers. Denk hierbij aan het zien van bewegende vingers, kaken, ogen, gepriegel aan het haar, bewegingen die bij het eten worden gemaakt (in de mond stoppen) of repeterende bewegingen met voeten.

Misofonie zorgt voor sterke emotionele reactie op geluid

Iedereen stoort zich wel eens aan geluiden van anderen of uit de omgeving. Ook hebben veel mensen last van het nare geluid van de boor van de tandarts of krijgen de rillingen over hun rug bij het horen van krassende nagels over een schoolbord. Voor sommige is het idee daaraan alleen al meer dan voldoende om zich ongemakkelijk te voelen. Toch is een dergelijke reactie relatief mild in vergelijking met de sterke emotionele reactie die mensen ervaren die last van misofonie hebben.

Heftige respons

Het geluid (en/of beweging) zorgen voor een zeer heftige respons en binnen minder dan een seconde worden ze boos, zwaar geïrriteerd, vervuld door walging of haat. De hele focus richt zich op dat moment op de bron van het geluid en de dringende noodzaak wordt gevoeld om er aan te ontsnappen door er van weg te vluchten of door het gevecht ermee aan te gaan. Dit wordt binnen de psychologie een ‘fight or flight’ (vechten of vluchten) respons genoemd.

Hormonale systeem

Op zo’n moment wordt onder invloed van ons hormonale systeem adrenaline aangemaakt. Hierdoor gaat de hartslag omhoog, stijgt de bloeddruk en versnelt de ademhaling. Bij mensen met misofonie lijkt geluid een soort ‘direct input’ te zijn. Zonder dat ons cognitieve systeem, ons denken, er invloed op lijkt te hebben komt de respons tot stand. Het lijkt erop alsof de geluiden ooit als gevaar zijn aangemerkt en zodanig verankert zijn zodat de reactie razendsnel wordt opgeroepen.

Cognitief bijsturen lastig

De fight-or-flight reactie die het uitlokt maakt het kalm nadenken en het zelf ‘even’ cognitief bijsturen van de emotionele respons lastig of zelfs ondoenlijk. Er kunnen bij een vaker terugkerende respons weer nieuwe gedachten worden gekoppeld aan de geluiden die de reactie oproepen. Hierdoor kan de reactie nog steviger verankerd geraken of zelfs ook aan andere geluiden met een gelijke betekenis worden gekoppeld. Daardoor kan de misofonie zich mogelijk ook gaan voordoen bij andere, soms gelijkende, geluiden.

Misofonie gaat soms samen met psychiatrische stoornissen

De symptomen van misofonie blijken verband te houden of samen te gaan met een aantal psychiatrische stoornissen. Daarbij worden angststoornis, depressieve stoornis en de dwangstoornis OCD (obsessieve compulsieve stoornis) genoemd.

Paranoia-achtige gedachten bij misofonie

Onderzoek laat zien dat mensen die lijden aan misofonie kunnen denken dat anderen moedwillig geluiden maken. Door dergelijke vijandige intenties aan anderen toe te schrijven, kunnen de negatieve emoties die gekoppeld zijn aan de misofonie nog intenser worden. Dit toeschrijven van geluiden aan de vermoedelijke vijandigheid van anderen in plaats van te denken dat de geluiden per ongeluk zijn geproduceerd, houdt op zijn beurt ook weer verband met paranoia. Het kan uiteindelijk een voorspeller zijn van paranoia-gedachten (lees meer).

Misofonie bij kinderen

Misofonie kan zich ook bij kinderen voordoen. Hun ouders of verzorgers weten vaak dan niet dat misofonie de oorzaak kan zijn van bepaald gedrag van hun kinderen. Misofonie komt niet alleen vaak voor bij tieners en volwassenen, maar ook bij hele jonge kinderen. Het wordt zelfs al gezien bij kinderen van rond de zeven jaar. Dr. Hashir Aazh een Engelse audioloog gespecialiseerd in de behandeling van misofonie, tinnitus en hyperacusis, wijst erop dat ouders misofonie bij hun kinderen ten onrechte kunnen interpreteren als driftbuien en misdragingen. Door onbekendheid met misofonie krijgen kinderen niet de ondersteuning die zij nodig hebben (lees meer).

Behandeling misofonie

Al is het zelf lastig om zelf om de gedachten ‘even’ bij te sturen, toch is behandeling van misofonie met cognitieve gedragstherapie zinvol. Bij een flink deel (56%) van de patiënten die onder misofonie lijden, blijkt therapie te werken. Dit blijkt uit onderzoek van Inge Jager en collega’s van de afdeling psychiatrie van het Amsterdam UMC. De resultaten zijn ook blijvend: ook na een jaar functioneerden de onderzochte patiënten mentaal, fysiek en sociaal beter (lees meer).

Misofonie en DSM V

Misofonie komt niet voor in het nieuwe handboek voor de psychiatrische diagnostiek (DSM V).
Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam vinden dat het daar wel
een plek zou verdienen. Het wordt daarin ook niet gezien als een
angststoornis. Wel kan angst bij misofonie een grote rol spelen. Zo
kunnen mensen met misofonie bang zijn om de controle te verliezen (door
boosheid) of door de paniek die er ontstaat bang zijn ‘gek te worden’ of
niet meer helder te kunnen denken. Ook kunnen zij bang zijn om domme of
vreemde dingen te gaan doen. Hieruit kan weer angst ontstaan voor
ongecontroleerd gedrag en angst om iemand anders wat aan te doen. Dat
dit weer tot angst kan leiden voor sociale situaties mag duidelijk zijn.
Hierbij kan ook schaamte of schuldgevoel een rol kunnen spelen (straks
denken anderen dat ik raar doe of straks heb ik mezelf niet in de hand).

Kritiek op opname Misofonie in DSM V

In de Volkskrant van 1 september 2017 heeft psycholoog dr. Laura Batstra een kritisch artikel geschreven over de onbedoelde gevolgen van de lancering van nieuwe psychische aandoeningen, waaronder ook misofonie volgens haar valt. Door een menselijke eigenschap tot stoornis te benoemen en er een Griekse of Latijnse naam aan geven, heeft dat volgens haar ook vergaande consequenties. Het handboek van psychiatrische stoornissen, de DSM, omschrijft ondertussen meer dan 400 categorieën van emoties en gedragingen die volgens haar niet geaccepteerd worden: somberheid, onrustig, eenzelvig en explosief zijn enkele voorbeelden.

DSM steeds dikker

De DSM wordt volgens haar steeds dikker omdat er steeds meer eigenschappen, emoties en gedragingen zijn waarvan wordt gevonden dat ze ongepast zijn en dat ze behandeling behoeven. De vraagt die zij stelt is of het zinvol en verstandig is om steeds meer veelvoorkomende menselijke gedragingen tot psychiatrische aandoeningen te bombarderen, of dat worstelingen en moeilijkheden niet gewoon bij het menszijn horen.

Vermijding en sociaal isolement door misofonie

Wanneer mensen met misofonie vermoeden dat in situaties bepaalde geluiden zich voordoen, kunnen ze deze gaan vermijden. Dit doen ze omdat de reactie op de geluiden zo intens is, het tot vervelende negatieve lichamelijke sensaties kan leiden (zoals buikpijn, hoofdpijn, hartkloppingen, verkramping) en ook de bovenstaande angsten kunnen ontstaan. Vermijden wordt dan een manier om met de misofonie om te gaan.

Wanneer dit er toe leidt dat iemand contacten met vrienden en familie en ook de werksituatie gaat vermijden, kan dit uiteindelijk tot sociale isolatie leiden.

Onbegrip

Anderen vinden het vaak moeilijk voor te stellen hoe het is om zo intens op een geluid te reageren. Hierdoor stuiten mensen met misofonie ook nogal eens op onbegrip uit de omgeving. Natuurlijk kan het ook zijn dat zij zelf moeite hebben te accepteren dat zij een probleem hebben en zichzelf als vreemd bestempelen en daarmee ook een negatief zelfbeeld krijgen. Een negatief zelfbeeld, gevoelens van uitzichtloosheid en het gevoel hebben niet meer mee te kunnen komen op sociaal-, gezin- of werkvlak kan weer tot gedeprimeerde gevoelens leiden.

Prevalentie misofonie

Hoeveel mensen last hebben van misofonie is op dit moment nog niet duidelijk.

Ontstaan van misofonie

Misofonie ontstaat veelal in de jeugd nog voor de aanvang van de puberteit. Het kan langzamerhand ontstaan maar er ook plots er in alle hevigheid zijn. Vaak begint met een enkel geluid en is het een reactie op één specifiek persoon. Het aantal auditieve triggers kan verder toenemen en ook de mensen waarbij afkeer of boosheid ontstaat die het geluid produceren kan verbreden. Het probleem kan zich zo veralgemeniseren.

Mogelijk speelt genetische aanleg een rol. Of en in welke mate negatieve ervaringen in de vroege jeugd een rol spelen is (nog) niet duidelijk.

Misofonie aantoonbaar in de hersenen

Wetenschappers van de Universiteit van Newcastle hebben door middel van MRI scans laten zien dat de hersenen van mensen met misofonie anders reageren op geluiden dan mensen die een normale emotionele reactie vertonen op geluiden. Dit hebben de onderzoekers met MRI scans zichtbaar weten te maken. De resultaten van het onderzoek laten zien dat er bij mensen met misofonie er abnormale reacties zijn in de hersenen bij specifieke geluiden. Deze zijn toe te wijzen aan de abnormale activatie en functionele verbindingen van de zogeheten anterior insular cortex.

Aangeboren of aangeleerd?

Het onderzoek laat daarmee ook zien dat er een verband is tussen de heftige emotionele reactie die patiënten met misofonie ervaren en de reactie in de hersenen en in hun lichaam.

Hoe dit verband is ontstaan en of dit aangeboren is of dat het een product is van een geconditioneerde respons waardoor op den duur veranderingen in de hersenen hebben plaatsgevonden moet nog blijken. Wat wel bewezen is, is dat wanneer er sprake is van misofonie de hersenen anders reageren en ook dat mensen die eenmaal misofonie hebben ook een andere lichaamsbelevingsfunctie hebben gekregen. Of dit een omkeerbaar proces is door het inzetten van psychologische behandeling moet nog blijken. Lees hier meer over het onderzoek.

Links

Vereniging Misofonie NL

Lees ook:

Verslag van het Eerste Misofonie Symposium: